Chữ người tử tù

Kết cấu bài giảng
I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả: Nguyễn Tuân- Cả đời tôn vinh cái đẹp
2.Tác phẩm:
- Tập truyện ?Vang bóng một thời?
-Truyện ngắn ?Chữ người tử tù?
( tóm tắt nội dung; tình huống truyện)
II. Phân tích tác phẩm :
1. Đoạn một
2. Đoạn hai
3. Đoạn ba
III. Tổng kết :
1. Giá trị nội dung
2. Giá trị nghệ thuật




2.Tác phẩm:
-?Chữ người tử tù? rút từ tập ?Vang bóng một thời? của Nguyễn Tuân.
-Nguyễn Tuân ( 1910-1987), người Hà Nội
I Tìm hiểu chung:
1.Tác giả:
- Là nhà văn tài hoa uyên bác, là một nghệ sĩ có cá
tính sáng tạo đặc sắc, ụng ???c m?nh danh là:
?Vua của thể loại tuỳ bút? .
-Tác phẩm ca ngợi thú chơi tao nhã của người
trọng chữ nghĩa: Thú chơi chữ đẹp (NT thư pháp).
Nguyễn Tuân

*Nội dung: Kể về quỏ trỡnh gặp gỡ giữa một viên quan ngục và một tử tù. Người tử tù có tài viết chữ còn viên quản ngục lại ấp ủ mong muốn có chữ để treo. Đêm cuối cùng, người tử tù đã viết chữ tặng cho viên quản ngục.

*Tình huống truyện: độc đáo và đặc sắc vì tạo được cơ hội đặc biệt để tôn vinh cái đẹp (thú chơi chữ) ở mức đỉnh điểm.
* Bố cục: Theo diễn biến của tác phẩm (Quá trình xuất hiện của nhân vật Huấn Cao).
Câu hỏi 1: Em hãy nhận xét về vị trí của hai nhân vật chính và suy ra mối quan hệ của họ ???
Câu hỏi 2: Đêm cuối cùng, trước khi vĩnh biệt cuộc đời (như nhân vật Huấn Cao) thì việc làm và suy nghĩ của con người trong hoàn cảnh đó dành để hướng đến những ai ???
Viên cai ngục ? ? Người tử tù
đại diện cho người bị cường
cường quyền quyền sắp chấm dứt cuộc sống =?Đối kháng ?không đội trời chung?
+ Đêm cuối cùng của đời sống (thiêng liêng, để người sắp kết thúc cuộc sống làm những việc cuối cùng hoặc suy nghĩ, hồi tưởng về những người thân yêu nhất). Vậy mà Huấn Cao lại dành khoảng thời gian viết chữ cho một người có quan hệ đối kháng với mình.




Cái đẹp đã cảm hoá khi?n người ta quý trọng, lắng nghe nguyện vọng của nhau và còn khuyên răn vì mong một cuộc sống tốt đẹp hơn cho người kia.
=> Cái đẹp và lòng yêu cái đẹp đã trở thành nhịp cầu bắc qua hai bờ, ngỡ phải nghìn trùng ngăn cách.
Nhân tài và người hâm mộ

II. Phân tích:
1.Đoạn một:Hình ảnh Huấn Cao trước khi đến đề lao:
a. Cuộc đối thoại giữa thơ lại và viên quản ngục:
- Quản ngục: Tôi nghe ngờ ngợ…Hay là…→ danh tiếng tài - Quản ngục: năng văn chương … Thầy có nghe …tài bẻ khóa …→ văn võ song toàn.
- Thơ lại: +Thế ra…→ khẳng định danh tiếng tài năng của Huấn Cao.
+Tôi thấy người có tài thế...→ xúc động trước người tài
→ Dù nhân vật chưa xuất hiện song cuộc đối thoại đã gián tiếp giới thiệu được Huấn Cao – nhân vật chính thứ nhất của tác phẩm.
Quản ngục: Ca ngợi Huấn Cao , thăm dò
lựa tìm đồng minh
-Thơ lại: Thán phục Huấn Cao, hưởng ứng để
bày tỏ đồng cảm
b. Tâm trạng sau đó của quản ngục:
- Thái độ, suy nghÜ: biểu hiện chủ yếu trên khuôn mặt: Khuôn măt nghĩ ngợi …băn khoăn ngồi bóp thái dương…bộ măt tư lự…
- Cử chỉ : “Ngấc đầu” - gục xuống đã lâu, mệt mỏi nh¬ng cuèi cïng ®• cã quyÕt ®Þnh.
→ Con người có sự trăn trở nội tâm như thế phải là người có nhân cách.
*?o?n m?t ?ó gi?i thi?u ???c t? nhiờn hai nhõn v?t chớnh c?a truy?n.
- Về nghệ thuật, cần lưu ý đoạn văn trÇn thuËt, b×nh gi¸ đưa đến triết lý thấm thía – – – >>



“Trong hoàn cảnh đề lao, người ta
sống bằng tàn nhẫn, bằng lừa lọc; tính cách dịu dàng và lòng biết giá người, biết trọng người ngay của viên quan coi ngục này là một thanh âm trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn xô bồ.
Ông Trời nhiều khi hay chơi ác đem đầy ải những cái thuần khiết vào giữa một đống cặn bã. Và những người có tâm điền tốt và thẳng thắn, lại phải ăn đời ở kiếp với lũ quay quắt”.
2.?o?n hai:Hỡnh ?nh Hu?n Cao khi ??n ?? lao :
a. C?nh sáu ng??i b? gi?i t?i ?? lao:
+ nặng: “bảy, tám tạ”
- Chi tiết chiếc gông:
-Tả chi tiết kết hợp với lời bình: “thật là …xứng đáng …”→ tính chất nghiêm trọng vì sáu người tù là tù nhân nguy hiểm.
+ dài: “tám thước”
+ vẻ ngoài: “cái thang, lớp quang dầu …xỉn …đen sánh”

- C?nh d? gụng: - - -
???n v?i ?o?n v?n
Cánh cửa đề lao mở rộng. Sáu người né mình tiến vào như một bọn thợ nề thận trọng khiêng cái thang gỗ đặt ngang trên vai”.
“Trong khi chờ đợi cửa ngục mở rộng, Huấn Cao, đứng đầu gông, quay cổ lại bảo mấy bạn đồng chí:
- Rệp cắn tôi, đỏ cả cổ lên rồi. Phải dỗ gông đi.
Sáu người đều quỳ cả xuống đất, hai tay ôm lấy thành gông đầu cúi cả về phía trước. …
Huấn Cao, lạnh lùng, chúc mũi gông nặng, khom mình thúc mạnh đầu thành gông xuống thềm đá tảng đánh thuỳnh một cái. Then ngang chiếc gông bị giật mạnh, đập vào cổ năm người sau, làm họ nhăn mặt. Một trận mưa rệp đã làm nền đá xanh nhạt lấm tấm những điểm nâu đen.
Thái độ hăm dọa, lời nói Thái độ lạnh lùng coi thường,
hách dịch, mệnh lệnh hành động mạnh mẽ dứt khoát




- C?nh d? gụng:
Tên lính: > < Huấn Cao:
Qua ngòi bút tả chi tiết→sự tương phản
→ Cùng với hình ảnh ẩn dụ, so sánh: một trận mưa rệp, như một bọn thợ nề…Sự xuất hiện của sáu tử tù hiên ngang như một cuộc “trình diễn” trước đề lao! Mµ Huấn Cao vÉn næi lªn trong vai trß lµ thñ lÜnh.
b.Cuộc gặp đầu tiên giữa Quản ngục- Huấn Cao:
Quản ngục Huấn Cao .

-Thái độ: Khinh bạc,bực mình, ngạc nhiên”
- Lời nói: “nhà ngươi đừng
đặt chân tới…”


-Thái độ: “khép nép, lễ phép lui”
-Lời nói:“xin cho biết…cố gắng chu tất ”
(Cặp mắt hiền lành, lòng kiêng nể tuy cố giữ kín đáo, còn có biệt nhỡn riêng HuÊn Cao)


*Qua hàng loạt chi tiÕt trái ngược giữa hai nhân vật → nổi bật sự ung dung bản lĩnh của Huấn Cao trong hoàn cảnh lao tù vẫn thể hiện sự kiên cường coi thường uy vũ của người quân tử, cũng như sự nhẫn nhục vì trân trọng Huấn Cao của Quản ngục.
c. Huấn Cao biết nỗi lòng Quản ngục:
- Tâm sự sâu kín của Quản ngục: có được chữ ông Huấn Cao…vật báu, mong mỏi cái sở nguyện, mãn nguyện, khổ tâm, lo, ân hận…

→ Trăn trở giằng co của một nhân cách đáng quí; khát khao mong mỏi của một tâm hồn yêu đẹp đáng trân trọng.
Em hãy đọc đoạn văn và nhận xét:
“Chữ thì quý thực. Ta nhất sinh không vì vàng ngọc hay quyền thế mà phải ép mình viết câu đối bao giờ. đời ta cũng mới viết có hai bộ tứ bình và một bức trung đường cho ba người bạn thân của ta thôi. Ta cảm cái tấm lòng biệt nhỡn liên tài của các người. Nào ta có biết đâu một người như thầy quản đây mà lại có những sở thích cao quý như vậy. Thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ”.
-Tâm sự của Huấn Cao:
+ Ta nhất sinh không vì vàng ngọc…→ sự khẳng định bản thân → phẩm chất bản lĩnh người nghệ sĩ.
+ Cảm tấm lòng biệt nhỡn liên tài…→ xúc động trước tấm lòng Quản ngục → cái tâm của người nghệ sĩ

* Tiểu kết: Nghệ thuật tả cảnh sống động, nghệ thuật miêu tả tâm lí tinh vi, Nguyễn Tuân đã làm người đọc hiểu và xúc động trước niềm tâm sự và phẩm chất của hai nhân vật chính.




??c ?o?n v?n sau ?? th?y...
Cảnh cho chữ l� ?cảnh tượng xưa nay chưa từng cú?
“Ðêm hôm ấy, lúc trại giam tỉnh Sơn chỉ còn vẳng có tiếng mõ trên vọng canh, một cảnh tượng xưa nay chưa từng có, đã bày ra trong một buồng tối chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện tổ rệp, đất bừa bãi phân chuột phân gián.


Trong một không khí khói tỏa như đám cháy nhà, ánh sáng đỏ rực của một bó đuốc tẩm dầu rọi lên ba cái đầu người đang chăm chú trên một tấm lụa bạch còn nguyên vẹn lần hồ. Khói bốc tỏa cay mắt, họ dụi mắt lia lịa”.
3. Đoạn Ba: cảnh cho chữ với lời khuyên tâm huyết :
a.Cảnh cho chữ ?cảnh tượng xưa nay chưa từng có?:
Cảnh Các nhân vật



Câu hỏi : Em hãy cho biết nghệ thuật đã được Nguyễn Tuân sử dụng trong đoạn này ???
nghệ thuật
tương phản
- Ý nghĩa của việc tả cảnh:


→ Toàn cảnh lạ kỳ gây ấn tượng xúc động mạnh nhờ nghệ thuật tương phản: cái rực rỡ thiêng liêng lạ lùng nổi bật lên cái tăm tối ngục tù, cái đẹp tài hoa bay bổng được sản sinh từ mảnh đất chết bởi một người sắp chết – đây chính là sự bất tử hóa cái đẹp.
+ lửa đóm…
+ lửa rụng…
+ tàn lửa…
+ nghe xèo xèo.
Khụng gian tr? nờn thiờng liờng sõu th?m. ??c bi?t th? phỏp ngh? thu?t dựng õm thanh ?? l�m n?i b?t cỏi yờn l?ng trong s? th?m thớa c?a l?i khuyờn.
-Tác dụng lời khuyên:qua cử chỉ, thái độ, lời nói
Quản ngục (vái,chắp tay, dòng nước mắt, nghẹn ngào, kẻ…bái lĩnh) => Đã cảm hóa được một con người.
* Cảnh cuối cùng của thiên truyện cũng là đỉnh cao của hình tượng HuÊn Cao - vẻ đẹp của một tài năng, nhân cách, khí phách tỏa sáng giữa đêm tối của một xã hội ngục tù vô nhân đạo.


b. Lời khuyªn tâm huyết: Ý nghĩa của lời khuyên:
+ Những nét chữ là kết quả của tài năng sáng tạo đúc kết từ cuộc đời người nghệ sĩ.
+ Cái đẹp có thể sản sinh từ đất chết – nơi ngự trị của tội ác nhưng cái đẹp không thể sống chung với tội ác. Con người chỉ có thể xứng đáng được thưởng thức cái đẹp khi giữ được thiên lương.
III. Tổng kết :
1. Nội dung :
Quan niệm cái đẹp gửi qua hình tượng Huấn Cao: hoà quyện tài hoa, khí phách, thiên lương.
2. Nghệ thuật :
- Xây dựng hình tượng nhân vật.
- Dựng cảnh, tả người, tạo không khí.
- Ngôn ngữ uyên bác, tài hoa.
- Tấm lòng trân trọng những giá trị văn hoá cổ truyền.